كم‌كاري تيروئيد چيست؟
كم‌كاري تيروئيد (به انگلیسی hypothyroidism) از بیماری‌های شایعی است که 12 درصد مردم ایالات متحده در طول زندگی آن را تجربه می کنند. زنان هشت برابر مردان دچار اختلال کم کاری تیروئید می‌شوند و همچنین احتمال ابتلا به آن با افزایش سن بیشتر می گردد.
در اين حالت غده تيروئيد بي‌كفايت مي‌شود، يعني ديگر قادر نيست به اندازه كافي هورمون‌هاي تيروئيدي توليد نمايد. از هر 100 نفر حدود 2 نفر مبتلا به كم‌كاري تيروئيد هستند.
البته درجات خفيف‌تر كم‌كاري تيروئيد شيوع بيشتري دارد. اگر كم‌كاري تيروئيد درمان نشود معمولاً شديدتر شده و شكايات ناشي از آن بيشتر مي‌شود. در اندكي از موارد عوارض تهديد كننده حيات مانند نارسايي قلبي و اغما ديده مي‌شود. كم‌كاري تيروئيد با انجام آزمايش خون شناسايي و به راحتي قابل درمان است.
به چه علت تیروئید کم کار میشود؟
شايع‌ترين کم کاری غده تيروئيد، التهاب آن به علت اشكال در سيستم ايمني خود فرد اسـت كه بيماري هاشيموتو ناميده مي‌شود. معمولاً سيستم ايمني بدن ما فقط در مقابل تهاجمات خارجي مانند باكتري‌ها و ويروس‌ها وارد عمل مي‌شود و به خود بدن حمله نمـــي‌كند.
در التهاب تيروئيد به علت خودايمني، سيستم ايمني خود فرد، غده تيروئيد را به اشتباه مورد تهاجم قرار مي‌دهد و به آن آسيب مي‌رساند. به طوري كه ظرفيت توليد هورمون كاهش مي‌يابد. بيمـــاري‌هــــاي خــــود ايمن سرايت كننده نيستند ولي ممكن است در يك خانواده بيـــش از يك نفــر مبتلا شود. خانم‌ها استعداد بيشتري براي ابتلا به اين بيماري‌ها دارند.
نوع ديگر، التهاب تيروئيد پس از زايمان است كه 5-11 درصد خانم‌ها را در فاصله كوتاهي پس از زايمان مبتلا مي‌كند و معمولاً يك وضعيت موقتي است.
يك علت شايع ديگر کم کاری غده تيروئيد, درمان‌هاي انجام شده روي پركاري تيروئيد است. يعني وقتي براي كنترل غده تيروئيد پركار از يد راديواكتيو يا جراحي استفــاده مي‌شود، چند ماه تا چند سال بعد تيروئيد ممكن است كم‌كار شود.
علائم کم‌کاری تیروئید
کم کاری تیروئید و کاهش سطح هورمون‌های تیروئیدی سبب علایم و نشانه‌هایی در بدن می شود. لازم به ذکر است که تجربه یک یا دو مورد از این علائم نمی‌تواند دلیلی بر کم کاری تیروئید باشد و در صورت مشاهده چند مورد از آن‌ها به صورت همزمان باید نگران سلامت تیروئید خود باشید. علائم کم کاری تیروئید عبارتند از:
1. احساس خستگی:
یکی از شایع ترین علائم کم کاری تیروئید، خستگی و ضعف است. هورمون تیروئید تعادل انرژی بدن را کنترل می کند و سبب آمادگی جسمانی شما برای فعالیت میشود. افرادی که سطح هورمون تیروئید در خونشان بالا است، معمولا عصبی یا بیش فعال هستند و برعکس، افرادی که سطح هورمون تیروئید در خونشان پایین است احساس خستگی و کسالت دارند. این احساس خستگی و کسالت حتی بعد از خواب کافی هم وجود دارد.
2. افزایش وزن:
از دیگر علایم کم کاری تیروئید، افزایش وزن است. کاهش هورمون تیروئید سبب ذخیره انرژی مازاد و در نتیجه افزایش وزن میشود. وقتی هورمون تیروئید کم است، متابولیسم پایه کاهش می یابد و بدن تمابل به ذخیره انرژی به فرم بافت را چربی دارد.
3. عدم تحمل سرما:
گرما نتیجه سوختن کالری در بدن است. به عنوان مثال، در حین انجام کار و فعالیت، احساس گرما می‌کنید و حتی زمانی که نشسته‌اید، بدن در حال سوخت کالری و تولید گرما است. اما در اختلال کم کاری تیروئید متابولیسم پایه کم شده و تولید گرما هم کاهش می‌یابد. عدم تحمل سرما، یکی از علائم کم کاری تیروئید است که پس از مشاهده آن، باید بیشتر به کم کار شدن تیروئید خود شک کنید.
4. ریزش مو:
فولیکول مو هم مانند سایر اعضا بدن تحت تاثیر هورمون تیروئید دچار عارضه میشود. از آن‌جایی که فولیکول مو طول عمر کوتاهی دارد، به کاهش سطح هورمون تیروئید حساس است. کم کاری تیروئید سبب توقف چرخه تولید فولیکول مو شده و در نتیجه ریزش مو رخ خواهد داد.
5. خشکی و خارش پوست:
درست مثل فولیکول مو، سلول‌های پوستی هم چرخه تولید مثل سلولی سریعی دارند. در نتیجه، به دنبال کاهش هورمون تیروئید، چرخه تولید مثل سلول‌های پوست کم خواهد شد. این بدین معناست که لایه خارجی پوست دیرتر ریزش می کند و سبب شاخی شدن و خشکی پوست و خارش آن می شود. تجربه ریزش مو و خارش پوست در کنار یک دیگر یکی از مورد اطمینان‌ترین علائم کم کار شدن تیروئید به حساب می‌آید.
6.افسردگی:
اختلال کم کاری تیروئید سبب افسردگی میشود. البته، هنوز به طور دقیق دلیل این مسئله که چرا افسردگی به عنوان یکی از علائم تیروئید کم کار ظاهر میشود مشخص نیست اما کاهش سطح انرژی و اثر آن روی فعالیت مغزی را می‌توان به عنوان علت اصلی این مسئله مطرح کرد.
7. اختلال حافظه:
کم کاری تیروئید سبب فراموشی و کاهش تمرکز میشود و به همین دلیل اختلالات حافظه یکی از علائم تیروئید کم کار به شمار می‌رود. البته، این اختلال در افراد مختلف، شدت متفاوتی دارد. علت این اختلال در حافظه و عملکرد مغز هنوز به طور کامل شناخته نشده است. ولی پس از درمان کم کاری تیروئید با هورمون جایگزین به نام لووتیروکسین، اختلال حافظه و عملکرد مغز بهبود خواهد یافت.
8. یبوست:
یبوست نیز یکی دیگر از علائم کم کار شدن تیروئید است. کاش سطح هورمون تیروئید بر روی عملکرد روده بزرگ تاثیر می‌گذارد و باعث ایجاد یبوست میشود. البته در نظر داشته باشید با وجود اینکه بروز یبوست در اختلال کم کاری تیروئید شایع است، ولی نشانه اختصاصی برای این بیماری نیست و بهتر است قبل از مشکوک شدن به اختلال تیروئید خود از عدم وجود سایر شرایطی که سبب یبوست می‌شوند اطمینان حاصل نمایید.
9. عادت ماهانه نامنظم در خانم‌ها همراه با خونریزی شدید:
برخی از بانوان مبتلا به کم کاری تیروئید عادت ماهانه نامنظم به همراه خونریزی شدید را تجربه می کنند. هورمون های تیروئید هم مستقیم و هم غیر مستقیم روی عملکرد و سلامت تخمدان‌ها و رحم تاثیر گذار هستند.
درمان تیروئید کم کار
اگر پس از تجربه علائم کم کار شدن تیروئید و مراجعه به پزشک از اختلال کم کاری تیروئید خود اطمینان حاصل کردید اصلا نیازی به نگرانی نیست. کم‌کاری تیروئید به راحتی با یک سری تغییرات در سبک زندگی، مثل رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، قابل کنترل و درمان خواهد بود. در برخی موارد نیز افراد باید مصرف دائم داروهای حاوی هورمون تیروئید را در برنامه دارویی و درمانی خود قرار دهند.
منبع: endocrineweb.com
نویسنده: مهندس مهرناز دهقانی