سرطان پروستات چیست؟
پروستات غده کوچکی است که در بخش پایینی شکم مردان، به طور دقیق زیر مثانه و اطراف مجرای ادرار، قرار دارد. پروستات توسط هورمون تستوسترون تنظیم شده و در تولید مایع منی یا همان اسپرم ایفای نقش می‌کند. زمانی که سلول‌های غیر طبیعی بدخیم یا همان تومورها در پروستات تشکیل شوند، تشخیص داده می‌شود. که فرد به بیماری سرطان پروستات (به انگلیسی Prostate Cancer) مبتلا شده است.
اگر گروهی از سلول‌های پروستات به‌طور غیرقابل کنترل تکثیر پیدا کنند، سرطان پروستات اتفاق افتاده است. برخی از انواع سرطان پروستات هستند که به‌قدری آهسته رشد می‌کنند که هیچ مشکلی به وجود نمی‌آورند. و تأثیری هم بر روی طول عمر فرد مبتلا ندارند. به همین دلیل، برخی از مردان با وجود ابتلا به این نوع سرطان پروستات نیازی به درمان ندارند.
با این حال، برخی از انواع سرطان پروستات نه تنها به سرعت رشد می‌کنند، بلکه احتمال زیادی وجود دارد که گسترش یافته و در بدن پخش شوند. این انواع از سرطان پروستات برای فرد مشکل ایجاد می‌کند. و برای جلوگیری از گسترش آن باید به سرعت درمان آغاز شود.
انواع
بیشتر سرطان‌های پروستات نوعی از سرطان به نام آدنوکارسینوم (adenocarcinoma) هستند. که در بافت غده‌ها مثل غده پروستات رشد می‌کنند. سرطان پروستات همچنین براساس سرعت گسترش و رشد آن به دو نوع تقسیم می‌شود:
- تهاجمی
- غیر تهاجمی
در سرطان غیر تهاجمی، تومور یا اصلا رشد نمی‌کند و یا رشد آن بسیار محدود است. در طرف مقابل، در سرطان تهاجمی تومور می‌تواند به سرعت رشد کرده و همچنین ممکن است که به سایر قسمت‌های بدن مثل استخوان گسترش پیدا کند.
علائم
متاسفانه این بیماری علائم زودرسی ندارد. که به وسیله آنها بتوانیم به سرطان پروستات مشکوک شویم. و در مراحل اولیه، آن را تشخیص دهیم. اطراف توده‌ی سرطانی هیچ عضو حساسی از بدن وجود ندارد. که با بزرگ شدن توده‌ی سرطانی به آن فشار بیاید و مثلاً باعث درد شود، به همین دلیل ممکن است بیماری حتی سال‌ها بدون علامت باقی بماند. از این رو، چکاپ منظم مردان بالای ۴۵ سال با آزمایش خون یا شاید معاینه برای تشخیص زودهنگام بیماری از اهمیت خاصی برخوردار است. سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان به‌شمار می‌آید.
در برخی از بیماران ممکن است سرطان پروستات با علائم زیر همراه باشد. در صورت مشاهده آنها بهتر است به پزشک مراجعه کنیم:
- تکرر ادرار، بخصوص در شب
- سختی آغاز یا قطع دفع ادرار
- جریان ضعیف یا قطره قطره ادرار
- دفع دردناک یا سوزناک ادرار
- انزال دردناک
- وجود خون در ادرار یا مایع منی
- احساس فشار یا درد در مقعد
- درد یا سفتی در پایین کمر، لگن یا ران
نکته مهمی که باید به آن توجه شود این است که داشتن علائم ادراری پروستات لزوماً به معنی ابتلا به این بیماری نیست. التهاب پروستات و بزرگی خوش‌خیم پروستات، بیماری‌های بسیار شایعی در مردان هستند که همین علائم را دارند. سرطان پروستات به طور معمول در نعوظ اختلالی ایجاد نمی‌کند مگر اینکه با دیابت، استعمال دخانیات، بیماری قلبی یا سن بالا همراه باشد. در هر صورت، اگر علائم سرطان پروستات را داریم، به معنی این نیست که حتما سرطان داریم بلکه باید به پزشک متخصص اورولوژی (مجاری ادراری) مراجعه کنیم.
چه کسانی بیشتر در خطر این بیماری قرار دارند؟
با اینکه سرطان پروستات می‌تواند هر مردی را مبتلا کند اما برخی فاکتورها می‌توانند شانس ابتلا به این بیماری را افزایش دهند:
- افزایش سن
- سابقه خانوادگی
- قوم یا نژادی خاص؛ به عنوان مثال خطر ابتلا به بیماری در مردان آفریقایی آمریکایی بیشتر است.
- چاقی
- تغییرات ژنتیکی
راه های تشخیص
پزشک در مرحله اول تشخیص سرطان پروستات به سراغ آزمایش فیزیکی و بررسی سوابق خانوادگی شما می‌رود. اما علاوه بر این، معمولا انجام یک یا چند مورد از تست‌های زیر نیز برای اینکه متوجه شوید سرطان دارید یا خیر در برنامه پزشکان قرار دارد:
تست مقعدی DRE: در این تست پزشک بعد از پوشیدن دستکش و آغشته کردن دست خود به مایع روان کننده، آن را وارد مقعد کرده و بررسی خواهد کرد که آیا توده غیر طبیعی مثل تومورها بر روی پروستات وجود دارد یا خیر.
تست PSA: تست PSA یک آزمایش خون است که در آن میزان نوعی پروتئین تولیدی توسط پروستات به نام PSA اندازه گیری می‌شود.
بافت برداری پروستات: در این روش بخش کوچکی از پروستات از طریق نمونه برداری جدا شده و مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
سایر تست‌ها: پزشک معالج ممکن است از طریق MRI، اسکن استخوان و یا CT Scan برخی موارد مشکوک را بررسی نماید.
مراحل
براساس نتایج نمونه برداری PSA، که به ترتیب با نمره گلیسون و سطح PSA اندازه گیری می‌شود، سرطان پروستات در چهار مرحله قرار می‌گیرد:
مرحله اول: نمره گلیسون پایین‌تر از 6 و سطح PSA پایین‌تر از 10 است؛ سرطان به یک طرف از پروستات محدود شده و به بافت‌های اطراف گسترش پیدا نکرده است.
مرحله دوم الف: نمره گلیسون به 7 رسده، سطح PSA بین 10 تا 20 است؛ سرطان هنوز به یک طرف پروستات محدود است.
مرحله دوم ب: نمره گلیسون به 8 یا بیشتر رسیده، سطح PSA بیش از 10 است، سرطان هنوز در یک طرف پروستات محدود است.
مرحله سوم و چهارم: در این مراحل دیگر نمره گلیسون و سطح PSA ملاک نیست و پزشک بر اساس بزرگی تومور و گسترش سرطان به سایر اندام‌ها مرحله آن را مشخص می‌کند؛ در مرحله سوم سرطان بافت‌های اطراف را درگیر کرده و در مرحله چهارم سرطان به بافت‌های دورتر گسترش پیدا خواهد کرد.
درمان
انتخاب روش مناسب برای درمان با توجه به سن، وضعیت سلامتی و مرحله بیماری توسط پزشک انجام می‌شود. اگر سرطان غیر تهاجمی باشد معمولا پزشک به شما می‌گوید که با مراقب و رعایت توصیه‌های ایمنی صبر کنید. دوره‌‌ای که تحت عنوان دوره مراقبت یا نظارت شناخته می‌شود. این بدان معناست که شما شروع درمان را به تاخیر می‌اندازید اما پزشک از طریق آزمایش‌ها و تست‌ها، بر سرطان و میزان پیشرفت آن نظارت می‌کند. برای درمان سرطان پروستات تهاجمی اما از یک یا ترکیبی از روشهای زیر استفاده می‌شود:
- جراحی
- پرتو درمانی
- سرما درمانی
- هورمون درمانی
- شیمی‌درمانی
- پرتوجراحی استریوتاکسی
- ایمن درمانی
منابع:
- https://www.healthline.com/health/psa-levels-prostate-cancer#staging-prostate-cancer
- https://www.health.harvard.edu/mens-health/ejaculation_frequency_and_prostate_cancer#:~:text=In%20fact%2C%20the%20reverse%20was,lower%20risk%20of%20prostate%20cancer.
- https://www.healthline.com/health/prostate-cancer#stages
نویسنده: مهندس مهرناز دهقانی